OLDENZAAL – Op 2 april 1945 werd Oldenzaal bevrijd van de Duitse overheerser. Op 8 mei kreeg Oldenzaal door de Canadese troepen een bevrijdingsfeest aangeboden. Er is feest, vrolijkheid, vuurwerk. En er zijn jongens die munitieresten uit het Marthalager onderaan de Tankenberg naar het centrum hebben gesleept. De Canadese stadscommandant moet nog gewaarschuwd hebben voor de risico’s, maar vergeefs. Kort na middernacht dondert er een enorme explosie over de markt. Mensen worden weggeblazen, ruiten breken, een feest verandert in een bloedbad. Meer dan zestig licht- en zwaargewonden tellen de artsen later. Zeven Oldenzaalse jongens en één meisje tussen 13 en 34 jaar zijn aan hun verwondingen overleden. Evenals een geallieerde soldaat.
De acht zijn formeel geen oorlogsslachtoffers, maar verdienen even goed een herdenking. In dit artikel willen we stilstaan bij de ramp en de slachtoffers in herinnering roepen en een gezicht geven.
De volgende acht Oldenzalers overleden als gevolg van de explosie:
Gerard Collet (Gerhardus Stephanus Christianus), overleden op 9 mei 1945 op 18 jarige leeftijd. Zoon van Wilhelmus Hendrikus Collet, wever, en Grada Maria van Eeschede. Hij was de jongste van de zeven kinderen. Het gezin woonde aan de Dahliastraat 24 te Oldenzaal. Gerard was schoenmaker. Hij voetbalde bij Quick 20. Hij raakte zwaargewond en is kort daarna overleden.
Dini Croonen (Bernardina Maria Teresa), overleden op 9 mei 1945 op 20 jarige leeftijd. Dochter van Karel Lodewijk Croonen, architect, en Bernardina Gerharda Johanna Brummelhuis. Dini was de jongste van de negen kinderen. Het gezin woonde aan de Paradijsstraat 2 te Oldenzaal. Haar vader overleed in 1937. Hij was architect van onder andere de Antoniuskerk, het ziekenhuis en van de Franciscusschool. Dini was medewerkster bij de Dienst Repatriëring. Ze raakte zwaargewond door een scherf in haar hals en is na enkele uren overleden. Ook haar broer Anton raakte gewond.
Johnny Holtel (Joannes Franciscus Maria), overleden op 9 mei 1945 op 34 jarige leeftijd. Zoon van Louis Maria Gerhard Holtel, manufacturier, en Wilmina Lamberta Pelgrim. Johnny werd geboren in een gezin met zes kinderen aan de Bisschopstraat te Oldenzaal, waar zijn ouders een modezaak hadden. Hij was sinds eind 1941 verloofd met Rikie Reef. Hij woonde sinds december 1944 samen met zijn broer Huub in Ootmarsum en was tricotagefabrikant. Hij raakte zwaargewond en is kort daarna overleden.
Bennie Krüpers (Bernardus Gerhardus), overleden op 12 mei 1945 op 17 jarige leeftijd. Zoon van Marinus Hermannus Krüpers, spoorarbeider, en Arnolda Barbara Antonia Willemsen. Bennie was de vierde uit een gezin met negen kinderen. Ze woonden aan de Sparstraat 24 te Oldenzaal. Bennie was kantoorbediende. Hij is drie dagen later overleden aan de verwondingen die hij opliep tijdens de explosie.
Frans Nijhuis (Franciscus Johannes), overleden op 9 mei 1945 op 13 jarige leeftijd. Zoon van Johannes Nijhuis, fabrieksarbeider, en Maria Froukje Ankone. Frans was één van de jongsten uit het gezin met tien kinderen, wonende aan Op den Koem 34 te Oldenzaal. Hij raakte zwaargewond en is de volgende morgen overleden. Ook zijn zus Rikie raakte gewond.
Gerrit Raeke (Gerrit Jan), overleden 9 mei 1945 op 18 jarige leeftijd. Zoon van Hermannus Johannes Raeke, groentehandelaar, en Aleida Brigitta ter Laak. Gerrit was de oudste van de vier kinderen uit het gezin, dat woonde aan de Kortestraat 10 te Oldenzaal. Gerrits vader had hier een groentezaak. Gerrit was kantoorbediende. Hij voetbalde bij Quick 20. Hij raakte zwaargewond door een granaatscherf in zijn rug en metaalscherven in zijn longen. Hij is de volgende middag overleden.
Frans Riekert (Franciscus Antonius), overleden 9 mei 1945 op 17 jarige leeftijd. Zoon van Gerrit Riekert, wever, en Gesina Geertruida Veld. Frans was de derde van de vier kinderen. Het gezin woonde aan de Dahliastraat 15 te Oldenzaal. Hij was kapper. Frans raakte zwaar gewond door een granaatscherf in zijn been en is de volgende morgen overleden.
Jan ten Veldhuis, overleden op 9 mei 1945 op 18 jarige leeftijd. Zoon van Bernardus Gerhardus ten Veldhuis, schoenmaker, en Albertha Geertruida Wilderink. Het gezin met negen kinderen woonde aan de Lyceumstraat 97 te Oldenzaal. Ze woonden eerder aan de Steenstraat 43, maar verhuisden na het overlijden van vader. Jan was kapper. Hij voetbalde bij Quick 20. Hij raakte zwaar gewond en is na enkele uren overleden. Dit gezin werd wel onnoemelijk zwaar getroffen. Zijn broer Bernard overleed in oktober 1940 aan een hartkwaal en zijn vader overleed in augustus 1941. Zijn broer Albert kwam in november 1944 om bij de beschieting op de Koppelboer.
Nabestaanden vertellen
We spraken Mevrouw Jo Staal-Krüpers en Annie Leuwerink – Krüpers, zussen van Bennie Krüpers, en Jan Raeke, broer van Gerrit Raeke.
Jo Staal-Krüpers (88) heeft nog duidelijk in herinnering hoe het was. Jo: “Ik weet nog precies dat Bennie naar het feest op de markt ging en mijn moeder zei dat hij niet te laat thuis moest komen. Niemand wist toen dat hij nooit meer thuis zou komen. Ergens tussen Hotel Mulder en Ter Stege is Bennie door granaatscherven getroffen. Omdat hij veel bloed verloren had, werd hij eerst voor dood gehouden. Het moet ook een geweldige ravage geweest zijn op de Groote Markt. Om vijf uur ’s ochtends liep een pater van het Lyceum over de Groote Markt en die ontdekte dat Bennie nog in leven was. Hij is toen snel naar het ziekenhuis vervoerd, maar enkele dagen later bezweek hij toch aan zijn verwondingen. Als Bennie direct was opgenomen, had hij het misschien gered.”
Het blijft, ondanks de bevrijding, voor Jo een groot verdriet en ze moet er nog altijd aan denken. Jo: “Ik zie Bennie nog steeds zo weglopen naar de binnenstad…..”
Jan Raeke (90) staat de ramp ook nog helder voor de geest. Jan: “Ik was net 15 jaar en was gewoon thuis. We hoorden wel een knal, maar hadden geen idee welke ramp zich had voltrokken. Gerrit is naar het ziekenhuis vervoerd, maar overleed de dag erna. De apparatuur van het ziekenhuis was door de Duitsers grotendeels weggehaald en er was maar één echte dokter aanwezig: Dokter Pelser. Het ziekenhuis in Enschede is ook bijgesprongen, want dit was een ramp van grote omvang.”
Jan: “Ik was nog maar een snotneus en kreeg natuurlijk niet alles mee, maar ik zag duidelijk hoe mijn ouders, vooral mijn moeder, kapot waren. Mijn moeder is in de eerste maanden dagelijks naar Gerrits graf gegaan en de jaren erna elke zondag. Huilen. Zo verdrietig. Mijn ouders zijn hier nooit meer bovenop gekomen.” Gerrit was maandenlang ondergedoken geweest om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen. Net nu de wereld weer veilig leek, sloeg het noodlot toe.
Bennie Krüpers en Gerrit Raeke zijn naast elkaar begraven op de oude katholieke begraafplaats.
In 1970, 25 jaar naar dato is er bij de plechtigheden nog uitgebreid stilgestaan bij de slachtoffers van de explosie, en er is ook een herdenkingsmis gehouden, maar in de jaren daarna verdween deze ramp in het collectieve geheugen en een beetje naar de achtergrond. Het werd een stil verdriet.
Tijdens de viering van 10 mei 2020 in de Plechelmusbasiliek zijn de slachtoffers van het bevrijdingsfeest herdacht. De toespraak van Henk voor de slachtoffers van het bevrijdingsfeest is terug te beluisteren vanaf 0,53 u. op https://www.plechelmus-parochie.nl/live-de-viering-volgen/herhaling-vieringen-in-de-basiliek/
Ook hier na te lezen: Herdenking Plechelmus 10-05-2020-toespraak
Meer informatie
Voor een schat aan informatie over de tweede wereldoorlog in Oldenzaal kijk op www.oorlogsdodenoldenzaal.nl/oorlogsverhalen
Verhaal uit de Glimlach van 12 mei 2020