Protest mondt uit in de dood

Over Johan Endeman en Henk Rosens, geschreven door Rijn van Welij

 

De Duitsers werden in het najaar van 1944 steeds verder in het nauw gedreven. Ze waren nerveus, wanhopig, en hadden veel arbeidskrachten nodig om het tij te keren. Dat leidde in Oldenzaal op 25 oktober 1944 tot een grote razzia. Protesteren had geen zin, zelfs niet als je de baas van de stad was. N.S.B.-burgemeester Weustink was het oneens met de commandant die de razzia leidde. De afgesproken leeftijd was namelijk van 18 tot 50 jaar. Hij had aan verschillende mensen boven de 50 die wel in aanmerking kwamen voor een Ausweis, geen papieren verstrekt. Zij werden nu de dupe en dat vond hij niet eerlijk. Hij protesteerde zo heftig dat hij gearresteerd dreigde te worden. De leeftijd bleef zoals hij was. Alle mannen van 17 tot 55 jaar werden opgepakt.

De toon was gezet, brutaal zijn of protesteren tegen de bezetter werd niet gepikt. Wie in Nordhorn moest werken, kon thuis blijven wonen. Maar de tijden voor de bus naar en van de dwangarbeid in Nordhorn waren zeer ongunstig: ’s morgens veel te vroeg, en ’s avonds moest je ruim een half uur wachten voor je naar huis kunt. De buspassagiers staakten als protest tegen deze vertrektijden. Ze bleven die dag allemaal thuis. Uit wraak arresteerden de Duitsers acht Oldenzalers.

Twee populaire voetballers van het eerste elftal van VV Oldenzaal, Johan Endeman (22) en keeper Henk Rosens (27), hoorden ook daarbij. Ze werden drie weken vastgehouden in de Oldenzaalse Marechausseekazerne. Daarna bracht men hen op 12 januari 1945 naar het station van Bentheim, waar ze in een cel van de Gestapo werden opgesloten. Waarschijnlijk hadden ze te fel geprotesteerd, men stuurde ze door naar het Arbeitserziehungslager Ohrbeck, een opvoedings- en gevangenkamp van de Gestapo nabij Osnabrück. Johan stuurde een paar weken later een briefkaart aan zijn ouders. Hij leed aan een zware difterie en was opgenomen in het Osnabrückse ziekenhuis. Twee dagen na ontvangst van deze briefkaart, op 16 februari 1945, kregen zijn ouders het bericht dat hun zoon was overleden. Een onvoorstelbare mokerslag!

Henk Rosens kreeg in hetzelfde kamp ruzie met zijn bewakers en er werd gevochten. Zwaargewond werd Henk overgebracht naar het ziekenhuis. Daar overleed hij op 7 maart 1945. Waar dwangarbeid en onvrijheid toe kan leiden! Een klein protest, dat tweemaal uitmondt in de dood.

VV Oldenzaal zorgde er in 1948 voor dat Johan en Henk in Oldenzaal herbegraven werden. Onder grote belangstelling en met enorm veel verdriet droegen hun vroegere teamgenoten de baar naar hun laatste rustplaats.

 

Aanvulling Mariët Blokhuis:

Deze voetballers staan samen met Gerard Lansink, Albert ten Veldhuis, Carel Oude Stegge (zich noemende ter Stege) en Henk Spit van Quick ’20 vermeld op het KNVB-monument te Zeist. Gerard Lansink kwam om bij het ruimen van munitie en Albert ten Veldhuis bij een treinbeschieting op de Koppelboer. Van de andere twee is de oorzaak nog onbekend.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn duizenden leden van Nederlandse voetbalclubs omgekomen. In 1949 onthulde de KNVB een speciaal monument, waarop 2212 namen staan van deze oorlogsslachtoffers. Na onderzoek blijkt dat dit nog niet lang alle omgekomen voetballers zijn, want inmiddels zijn er nog eens honderden namen gevonden – vooral van vermoorde Joodse spelers.